Heb ik reuma in mijn bloed?

De meeste vormen van artritis ontstaan als gevolg van een ontsporing van de normale afweer of immuniteit. Afweerreacties van het lichaam zijn erop gericht vreemde indringers (ziektekiemen) te bevechten en uit te schakelen. Het afweersysteem of immuunapparaat moet dus zeer goed het onderscheid kennen tussen bevriend lichaamseigen weefsel en vijandige lichaamsvreemde stoffen. Enkel tegenover deze laatste categorie mag worden opgetreden. In sommige gevallen vergist het immuunapparaat zich, en zet het afweerreacties in gang tegen lichaamseigen weefsel: zo ontstaat een auto-immuunziekte ('auto' is afgeleid van het Grieks en betekent 'zelf').

In geval van een auto-immuunziekte maakt het afweerapparaat antistoffen tegenover lichaamseigen weefsels. Soms – maar niet altijd – kunnen we deze antistoffen duidelijk aantonen in het laboratorium; dit helpt om een juiste diagnose te stellen. Over het algemeen spreken we over reuma-antistoffen.

Eén zo'n antistof – wellicht de bekendste – is de klassieke reumafactor. Dit antilichaam wordt gevonden bij zowat driekwart van de patiënten met reumatoïde artritis en vormt als zodanig ook een belangrijk diagnostisch aanknopingspunt. Nadeel is wel dat deze klassieke reumafactor niet zeer specifiek is. Dat betekent dat de vondst van een klassieke reumafactor in het bloedonderzoek niet met zekerheid de diagnose van reumatoïde artritis bevestigt of voorspelt. Vaak betreft het een vals positieve test: de persoon vertoont wel degelijk een reumafactor in het bloed, maar heeft geen artritis en zal mogelijk nooit artritis ontwikkelen.

Recent konden onderzoekers nog andere antistoffen terugvinden, die specifieker zijn voor reumatoïde artritis: anticitrulline antistoffen. Citrulline is een ongewone en gewijzigde bouwsteen voor eiwitten. Om een of andere reden herkennen personen met reumatoïde artritis deze gewijzigde eiwitten als lichaamsvreemd, en maken ze daartegen antistoffen. Het is een hele kluif voor reumaonderzoekers om uit te maken waarom patiënten precies tegenover deze eiwitten reageren. Maar anderzijds zijn deze antistoffen een welgekomen bijkomende diagnosemerker voor reumatoïde artritis. De test staat bekend als de anti-CCP test. Een positieve test bij een persoon met gewrichtszwellingen voorspelt met grote zekerheid de diagnose reumatoïde artritis en laat toe om in een vroegtijdig stadium een passende en effectieve therapie op te starten.